Van de ene op de andere dag stoppen met melken is gangbaar bij droogzetten. Gezondheid en dierenwelzijn kunnen worden verbeterd met stapsgewijs droogzetten. Hoe implementeer je dat?

De gangbare droogzetmethode is koeien van de ene op de andere dag droogzetten, zelfs als de koe nog 25 tot 30 liter melk produceert. Is bij zo’n hoge productie aan het eind van de lactatie de abrupte lactatiestop nuttig en is het voor de koe wel de beste methode?

Uit fysiologisch oogpunt zijn er enkele argumenten die voor de methode abrupt droogzetten pleiten volgens de Israëlische dierenarts Sivan Rosenfeld. Ze wil melkveehouders en bedrijfsleiders echter wel aanzetten tot eens goed nadenken over stapsgewijs droogzetten.

Droogstaande koeien hebben een duidelijk lager mastitisrisico als ze aan het eind van de lactatie stapsgewijs zijn drooggezet. Dan hebben de speenkanalen immers meer tijd om zichzelf te sluiten en omgevingskiemen kunnen zo minder makkelijk in de uier dringen.

Ontevreden droge koeien

Misschien zie je in je eigen veestapel ook opvallend gedrag bij de koeien die net zijn drooggezet. Deze koeien zijn vaak onrustig, willen terug naar de groep met lacterende koeien en wekken al met al vaak een ontevreden indruk. Bovendien geven ze aan graag gemolken te willen worden als ze luid vocaliseren (hard loeien). In een studie werd het gedrag van koeien die in vijf dagen stapsgewijs drooggezet werden, vergeleken met dat van koeien die abrupt drooggezet werden. Bij abrupt droogzetten nam de waarschijnlijkheid dat koeien urenlang aan het hek staan toe met factor vijf. Wetenschappers verklaren dit gedrag als frustratie doordat ze uit de routine zijn. Daarbij komt de pijn die wordt veroorzaakt als gevolg van een verhoogde druk in de uier.

Pijn en stress

Zodra de melkproductie abrupt wordt gestopt, vult het weefsel zich met melk. De druk in de uier neemt toe. Deze intramammaire druk kan leiden tot weefselschade en daarmee tot pijn. Koeien die met een productie van 25 kg melk per dag abrupt worden drooggezet, bleken in een studie hun liggedrag te veranderen. Ze lagen minder uren per dag. De waarnemers voerden dat terug op pijn door weefselschade in de uier. In een andere studie werd de samenhang tussen de druk in de uier en de adrenaline-activiteit (glucocorticoïde metabolieten) in de mest van hoogproductieve koeien gemeten. De waarden van deze koeien, die met meer dan 20 kg productie per dag werden drooggezet, werden vergeleken met die van koeien die met minder dan 15 kg productie per dag werden drooggezet. De koeien met de hogere productie aan het lactatie-einde hadden na het droogzetten een hogere druk in de uier, zelfs hoger dan op de dag van droogzetten zelf. Ook de gehalten glucocorticoïden waren verhoogd. De hoogste concentratie werd op de derde dag na droogzetten gemeten.

Lager mastitisrisicoKoeien die met een hoge productie droog worden gezet, lijken ook gevoeliger voor mastitis. Dat komt doordat bij abrupt droogzetten de speencisternen niet vanzelf terugvervormen. Zo sluiten de speenkanalen zich niet volledig. Deze dieren kunnen zo melk blijven verliezen, maar ook kunnen omgevingskiemen makkelijker de uier binnendringen. In het geval van open speenkanalen ligt het mastitisrisico dan viermaal hoger vergeleken met een gesloten speenkanaal. Bij stapsgewijs droogzetten heeft de uier meer tijd zich terug te vervormen en het speenkanaal te sluiten. Bovendien daalt het mastitisrisico tijdens de droogstand, doordat er meer witte bloedlichamen gevormd worden. Het weerstandvermogen van de melkklieren ten opzichte van infecties neemt toe, koeien die met minder dan 14 kg melk droog gaan, produceren namelijk hogere gehalten lymfocyten en macrofagen. De antibacteriële afweer is bij een lagere melkproductie bij de lactatie-exit dan ook sterker. Het stapsgewijs droogzetten kan dan ook beschouwd worden als een nieuwe stap in mastitispreventie.

Melkfrequentie verlagen?

De implementatie van stapsgewijs droogzetten is een grote uitdaging. Een algemeen advies is er niet. Oplossingen moeten altijd bedrijfsindividueel worden uitgewerkt. In hoeverre de melkfrequentie aan het eind van de lactatie verlaagd kan worden is afhankelijk van de hoogte van de productie van de koeien en van de gebruikelijke melkfrequentie. Het is echter wetenschappelijk bewezen dat de melksecretie pas aanzienlijk daalt bij melkintervallen van meer dan 15 uur. Bij melken met een AMS is dit relatief eenvoudig realiseerbaar. Bij conventioneel melken moet een melkbeurt overgeslagen worden. Bedrijven met enkele honderden koeien of meer, kunnen bedrijven kiezen een groep koeien te vormen die stapsgewijs droog worden gezet en bijvoorbeeld alleen in de ochtend gemolken worden. Denkbaar is ook koeien langer melken, een langere lactatie dus om zo de natuurlijke melkproductiereductie aan het eind van de lactatie te benutten. Een verhoging van de resthoeveelheid melk, dus de koe niet helemaal uitmelken, kan helpen de natuurlijke melk-productiereductie te ondersteunen. Dat vraagt echter wel een dierindividuele instelling van de afname–automaat om de juiste afnamedrempel te vinden. Als dat niet dierindividueel kan, zijn bij de combinatie van restmelk in de uier en verlaagde melkfrequentie uierontstekingen zo goed als zeker.

Koeien geen honger laten lijden

Een andere strategie om stapsgewijs droog te zetten, is het energiegehalte in het voer voor de droog te zetten koeien reduceren. Simpelweg minder voeren of niet voeren om de productie te verlagen is echter geen goede optie. De honger beïnvloedt niet alleen het welzijn van de koe, ook zal ze lichaamsconditie verliezen wat resulteert in stofwisselingsaandoeningen. Ook zou de energiedichtheid van de rantsoenen niet te ver verlaagd moeten worden om een negatieve energiebalans voor de droogstand te voorkomen.

Tekst: Sophie Hünnies

In ’t kort

• Abrupt droogzetten kan bij hoogproductieve koeien leiden tot abnormaal gedrag, pijn en stress.
• Uit het oogpunt van dierenwelzijn en diergezondheid is stapsgewijs droogzetten aanbevelenswaardig.
• Bij stapsgewijs droogzetten wordt de melk-frequentie aan het eind van de lactatie gereduceerd (bijvoorbeeld door een melkbeurt over te slaan).

Tweedekalfs produceert meer bij langer droog

Vaarzen profiteren behoorlijk van een langere droog-standsduur. Het best is als ze een acht weken durende droogstand gegund wordt. De jonge dieren hebben deze periode namelijk nodig voor de volledige regeneratie van hun melkklierweefsel. Een kortere droogstand resulteert bij eerstekalfskoeien in een verminderde opbouw van het melkklierweefsel tijdens de droogstand en lactatiestart en daarmee tot verminderde functionaliteit van alveolair weefsel van de uier na de tweede afkalving. In studies lieten tweedekalfskoeien, die na de eerste afkalving acht weken droog stonden, in hun lactatie een 3,4 liter hogere melkproductie per dag zien in vergelijking met koeien die vijf tot zes weken droog stonden. Bovendien weerspiegelde de langere droogstand in een significant betere vruchtbaarheid. Duidelijk meer dieren waren drachtig na de eerste inseminatie en koeien waren minder dagen gust. In het artikel ‘Vaarzen langer droog’ op pagina 32 en 33 in deze Elite lees je meer over de effecten van een langere droogstandsperiode voor vaarzen.

Tekst: Gregor Veauthier

Bron: vakblad Elite